อัตราเงินเฟ้อ (Inflation Rate) คือการเพิ่มขึ้นของระดับราคาสินค้าและบริการในระบบเศรษฐกิจในช่วงระยะเวลาหนึ่ง ทำให้กำลังซื้อของเงินลดลง หรือพูดง่ายๆ คือ เงินจำนวนเท่าเดิมสามารถซื้อสินค้าได้น้อยลง
1. สาเหตุของเงินเฟ้อ
- เงินเฟ้อจากอุปสงค์ (Demand-Pull Inflation)
- เกิดจากความต้องการสินค้าและบริการที่สูงขึ้นจนเกินกำลังการผลิต เช่น เศรษฐกิจขยายตัวอย่างรวดเร็ว
- เงินเฟ้อจากต้นทุน (Cost-Push Inflation)
- เกิดจากต้นทุนการผลิตที่เพิ่มขึ้น เช่น ราคาวัตถุดิบ หรือค่าจ้างแรงงานสูงขึ้น
- เงินเฟ้อจากนโยบายการเงิน (Monetary Inflation)
- เกิดจากการเพิ่มปริมาณเงินในระบบเศรษฐกิจ เช่น การพิมพ์เงินเพิ่ม
2. ผลกระทบของเงินเฟ้อ
ผลกระทบเชิงลบ
- กำลังซื้อของประชาชนลดลง
- รายได้ที่ไม่เพิ่มขึ้นตามเงินเฟ้อทำให้ผู้บริโภคมีความเป็นอยู่ลำบาก
- ต้นทุนการดำเนินธุรกิจสูงขึ้น
- ผู้ประกอบการต้องปรับราคาสินค้าเพื่อให้ครอบคลุมต้นทุน
- อัตราดอกเบี้ยเพิ่มขึ้น
- ธนาคารกลางมักขึ้นดอกเบี้ยเพื่อลดเงินเฟ้อ ทำให้การกู้ยืมเงินมีต้นทุนสูง
ผลกระทบเชิงบวก
- กระตุ้นการบริโภคในระยะสั้น
- เมื่อผู้คนคาดการณ์ว่าราคาสินค้าจะเพิ่มขึ้นในอนาคต พวกเขาอาจรีบซื้อสินค้า
- ช่วยลดภาระหนี้สินในระยะยาว
- มูลค่าหนี้สินที่เป็นตัวเงินคงที่ลดลงเมื่อเงินเฟ้อสูงขึ้น
3. วิธีการวัดอัตราเงินเฟ้อ
อัตราเงินเฟ้อคำนวณจากดัชนีราคาผู้บริโภค (Consumer Price Index: CPI) โดยเปรียบเทียบราคาสินค้าและบริการในปัจจุบันกับช่วงเวลาในอดีต
สูตรคำนวณอัตราเงินเฟ้อ:อัตราเงินเฟ้อ(%)=CPI ปัจจุบัน−CPI ปีฐานCPI ปีฐาน×100\text{อัตราเงินเฟ้อ} (\%) = \frac{\text{CPI ปัจจุบัน} – \text{CPI ปีฐาน}}{\text{CPI ปีฐาน}} \times 100อัตราเงินเฟ้อ(%)=CPI ปีฐานCPI ปัจจุบัน−CPI ปีฐาน×100
4. การจัดการและควบคุมเงินเฟ้อ
- นโยบายการเงิน (Monetary Policy)
- ธนาคารกลางปรับขึ้นดอกเบี้ยหรือจำกัดปริมาณเงินในระบบ
- นโยบายการคลัง (Fiscal Policy)
- รัฐบาลลดการใช้จ่ายหรือเพิ่มภาษี
- สนับสนุนการผลิต
- กระตุ้นการผลิตสินค้าและบริการเพื่อเพิ่มอุปทาน
5. เงินเฟ้อที่เหมาะสม
เงินเฟ้อระดับต่ำหรือปานกลาง (ประมาณ 2-3% ต่อปี) ถือว่าเป็นระดับที่เหมาะสมและส่งผลดีต่อเศรษฐกิจ เพราะช่วยกระตุ้นการเติบโตโดยไม่สร้างปัญหาใหญ่เกินไป
6. เงินเฟ้อที่ควรระวัง
- เงินเฟ้อสูง (Hyperinflation)
- เกิดขึ้นเมื่อราคาสินค้าเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว เช่น ในช่วงวิกฤตเศรษฐกิจ
- เงินฝืด (Deflation)
- ตรงข้ามกับเงินเฟ้อ คือราคาสินค้าลดลงต่อเนื่อง ซึ่งทำให้เศรษฐกิจหดตัว
สรุป
อัตราเงินเฟ้อเป็นปรากฏการณ์ทางเศรษฐกิจที่ส่งผลกระทบทั้งในด้านบวกและลบ การเข้าใจสาเหตุและวิธีการควบคุมเงินเฟ้อเป็นสิ่งสำคัญสำหรับการบริหารจัดการเศรษฐกิจของประเทศ และยังช่วยให้บุคคลทั่วไปปรับตัวเพื่อรับมือกับผลกระทบได้อย่างเหมาะสม